Witraże świeckie

Witraże świeckie stanowią pokaźny odsetek powstających obecnie witraży.

 Coraz więcej osób dostrzega rolę światła jako czynnika wpływającego na samopoczucie. Stąd się biorą decyzje o zastosowaniu kolorowego szkła w oknach. W początkach powstawania techniki witrażowej jedna osoba zajmowała się całością procesu tworzenia witraża. Nie mam tu na myśli tylko wykonania projektu, a następnie zgodne z projektem wykonanie witraża, bo do witrażysty należało także wytapianie szkła, szprosów ołowianych oraz przygotowanie farb szkliwnych jakimi były konturówka do wykonania linii na szkle, a także tzw. patyna, farba laserunkowa do wykonania światłocienia, modelunku czy pociemnienia określonych partii szkła dla uzyskania mocniejszego waloru. Witrażysta przygotowywał także narzędzia, którymi się posługiwał w swojej pracy. Do zgłębienia tematu polecam książkę Władysława Ślesińskiego „Techniki malarskie spoiwa mineralne”, w której poświęca on sporo miejsca na przedstawienie historii witrażownictwa od początków jej powstania. Opisuje narzędzia i materiały stosowane w witrażownictwie na przestrzeni wieków, a także technologię wykonania cytując często Mnicha Teofila żyjącego na przełomie XI i XII wieku.

Teraz mamy do dyspozycji szeroki wybór materiałów wykonywanych przy pomocy nowoczesnych technologii.

 Dysponujemy precyzyjnymi narzędziami, a proces tworzenia jest niejednokrotnie podzielony na wykonanie projektu przez artystę i wykonanie witraża przez rzemieślnika witrażystę. Nie mogę sobie odmówić nieco złośliwej, kompletnie nie merytorycznej uwagi, że te udogodnienia często nie przekładają się na jakość powstających witraży. Należy mieć nadzieję, że przez kolejne wieki przetrwają te najcenniejsze z artystycznego punktu widzenia, i będą stanowiły dobre świadectwo naszych czasów.

Mnogość narzędzi i materiałów powoduje, że zaczynamy nazywać witrażem obiekty nie mieszczące się w definicji: witraż jest kompozycją powstałą z kolorowych, odpowiednio przygotowanych szkieł barwionych w masie tlenkami metali. Szklane elementy pokryte rysunkiem wykonanym konturem i modelowane laserunkiem utrwalone w wysokiej temperaturze łączy się ołowianymi szprosami w kwatery, a te stanowią wypełnienie otworów okiennych lub drzwiowych.

Obecnie witrażem nazywamy niemal wszystkie formy przeszkleń, których efekt estetyczny możemy obserwować pod światło.

 Z jednej strony trudno się dziwić, że nie wymyślamy nowych określeń dla współcześnie powstałych technik, bo po co komplikować język skoro jest słowo dobrze kojarzone z tą formą ludzkiej działalności, ale z drugiej strony te nowe techniki często zaniżają poziom artystyczny i spłycają estetyczne doznania, co powoduje, że słowo witraż zaczyna funkcjonować jako synonim kiczu i bezguścia. Jest to wielce niesprawiedliwa opinia tej szlachetnej techniki o wielowiekowych tradycjach, która w rękach świadomego twórcy, także dziś pozwala na tworzenie szklanych kompozycji w nowoczesnych aranżacjach.