Pracownia witrażu

Pracownia witrażu to magiczne miejsce z duszą. Tu każdy element ma swoją historię. Regały ze szkłem, półki z szablonami, dziesiątki narzędzi o nieoczywistym przeznaczeniu. Rysunki, projekty, materiały i energia budząca do życia nowe formy.

Organizacja pracowni witraży to rzecz raczej indywidualna, ale jest sporo elementów stałych, występujących we wszystkich pracowniach, tj. wspomniane już regały na szkło, czy stoły do cięcia szkła i składania kwater. Stół podświetlany, na którym wykonuje się opracowanie malarskie i oczywiście piec do wypalania szkła. Wśród podstawowych narzędzi można wymienić: nóż do szkła, szczypce do szkła, rozwieracz do ołowiu, nóż do ołowiu, lutownica, młotek i zestaw pędzli do malowania na szkle. Są to pędzle z sierści bobra o specyficznych właściwościach i formowane w kształty umożliwiające stosowanie emalii szkliwnych. Narzędziem niezmiennie budzącym zainteresowanie osób odwiedzających pracownię witraży są nożyczki z podwójnym ostrzem na dole, które służą do rozcinania szablonów.

Witraże składają się z trzech zasadniczych komponentów: szkła, dwuteowników ołowianych (szprosów), oraz emalii szkliwnych (kontur, patyna). Na przełomie XIX i XX wieku Louis Comfort Tiffany zastosował łączenie szklanych elementów za pomocą taśmy miedzianej samoprzylepnej i cyny. Ta technologia jest stosowana do dziś równolegle z metodą tradycyjną. Szkło jest barwione w masie tlenkami metali. Zgodnie z przygotowaną dokumentacją, którą stanowi projekt, opracowanie malarskie, rysunek linearny oraz szablony, wycina się szklane elementy i poddaje się je przewidzianemu w projekcie zdobieniu tj. trawienie, grawerowanie, malowanie konturem, patyną, barwnymi emaliami szkliwnymi lub pastami laserunkowymi. Wszelkie formy malarstwa na szkle wymagają utrwalenia w temperaturze około 650°C. Obecnie często odchodzi się od wyrafinowanych sposobów zdobienia szkła i stosuje się szkła posiadające cechy wyróżniające tj. faktury, rozproszenie światła, przejścia tonalne, iryzowanie czy opalizowanie. Tak przygotowane elementy szkła łączy się szprosami ołowianymi lub techniką Tiffany.

Podczas wykonywania witraży tradycyjnych bardzo ważną czynnością jest malowanie szkieł emaliami szkliwnymi. Zarówno podłoże, czyli szkło, jak i sproszkowane emalie, które po rozrobieniu z wodą stanowią zawiesinę, wymagają specjalnych narzędzi i technik malarskich. Aby osiągnąć pożądane efekty, niezbędna jest specjalistyczna wiedza i doświadczenie. Specyfika emalii w formie zawiesiny nie pozwala na spontaniczne, swobodne, czy też improwizowane sposoby nakładania na szkło. Konieczne jest ścisłe przestrzeganie procedur technonogicznych oraz dyscypliny wykonawczej. Moim zdaniem podczas realizacji witraży proces twórczy kończy się na etapie wykonania projektu. Pozostałe czynności będące rzeczywistym wykonaniem witraża mają charakter rzemieślniczy, ale wymagają dużych umiejętności manualnych i wyczucia plastycznego.